Deze browser wordt niet meer ondersteund. Gebruik een recente versie van Edge, Chrome of Firefox.

Grote kans dat de grachtengordel het eerste is waar u aan denkt bij een beschermd stadsgezicht. Amsterdam heeft 12 beschermde stads- en dorpsgezichten, met het historisch centrum van Weesp als laatste toevoeging. Op verzoek van bewoners en erfgoedorganisaties wil het stadsbestuur 4 nieuwe gebieden aanwijzen als beschermd stadsgezicht.

Het gaat om een deel van Oud-Zuid, de Admiralenbuurt, Betondorp en Plan van Gool in Noord. Bewoners konden reageren op de voorstellen. De definitieve voorstellen aan de gemeenteraad volgen later dit jaar.

Een beschermd dorps- of stadsgezicht is een ruimtelijk en architectonisch geheel van historische waarde. Denk aan groen- en waterstructuren, stratenpatronen, de straatgevels en de bij elkaar horende gebouwen. Bij veranderingen mag het karakter niet worden aangetast. Zo kunnen komende generaties Amsterdammers er ook nog van genieten.

Zowel het Rijk als de gemeente kunnen een stads- of dorpsgezicht aanwijzen als beschermd. Het centrum van Amsterdam binnen de Singelgracht, het dijkenlint in Noord, Plan Zuid en de historische binnenstad van Weesp zijn rijksbeschermde stadsgezichten. Durgerdam, Ransdorp en Holysloot zijn rijksbeschermde dorpsgezichten. Het Van Eesterenmuseum, de Noordoever van de Sloterplas, het Bijlmermuseum en het IJplein zijn gemeentelijk beschermde stadsgezichten. En het dorp Sloten is gemeentelijk beschermd dorpsgezicht.

Daar komen 4 gebieden bij. Oud-Zuid, de Admiralenbuurt en Betondorp weerspiegelen de groei van de stad vanaf het eind van de 19e eeuw tot en met het eerste kwart van de vorige eeuw. Plan van Gool uit 1968 weerspiegelt de behoefte aan gemeenschappelijke buitenruimtes en ruimere woningen in die tijd.

We lichten een aantal (toekomstige) beschermde stadsgezichten uit.

In het beschermde stadsgezicht ‘Bijlmermuseum’ zijn de originele plannen voor de Bijlmermeer goed zichtbaar. Namelijk: hoge flats in een zee van groen. Bewoners zouden elkaar ontmoeten op binnenstraten met gezamenlijke ruimtes. Door bezuinigingen zijn deze binnenstraten maar half uitgevoerd. De Bijlmer verging het minder dan gehoopt: er was sociale problematiek, slecht onderhouden groen en een late aanleg van de metro naar de binnenstad. In 1992, het jaar van de Bijlmerramp, werd besloten om de hoogbouw op grote schaal te slopen. Het Bijlmermuseum wordt gevormd door een verzameling van 6 behouden hoogbouwflats, de metrobaan, het onderliggende groen en water, en fiets- en voetgangersbruggen.

De Admiralenbuurt rond het Mercatorplein en de Witte de Withstraat is een voorbeeld van de nieuwe architectuur van de eerste helft van de 20e eeuw. Fraaie straten, bijzondere hoeken en dakvormen, beïnvloed door de Amsterdamse School. Met als blikvanger het door Berlage ontworpen Mercatorplein. De buurt is onderdeel van Plan West, de uitbreiding westwaarts na annexatie van gemeente Sloten. Het wegenpatroon volgt deels het oude slotenpatroon. Plan West zorgde in 2 jaar voor 6.000 nieuwe (arbeiders)woningen. Naast de Admiralenbuurt heeft het college van B en W ook besloten om de strook tussen het Vondelpark en de Overtoom, samen met Oud-Zuid, te benoemen tot beschermd stadsgezicht.

In 2008 kreeg Amsterdam haar eerste beschermde gemeentelijk stadsgezicht: het Van Eesterenmuseum. Dit is het gebied tussen de Burgemeester van Tienhovengracht (Gerbrandypark) en de Burgemeester Vening Meineszlaan. Het gezicht is vernoemd naar de stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren, onder wiens leiding het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) van Amsterdam werd ontwikkeld. Het Van Eesterenmuseum maakt deel uit van het uitbreidingsplan Tuinstad Slotermeer dat in 1939 werd vastgesteld door de gemeenteraad. Het werd de eerste woonwijk buiten de ringspoorbaan om Amsterdam, die door de Afdeling Stadsontwikkeling werd ontworpen. Het Van Eesterenmuseum is zowel een stedenbouwkundig als een architectonisch voorbeeld van een naoorlogse woonwijk.

De Amsterdamse grachten zijn wereldberoemd. Het is een uniek gedeelte van de oude stad. Geen verrassing dus, dat het Rijk het gebied binnen de Singelgracht in 1999 aanwees als beschermd stadsgezicht. De grachten zijn in 2010 zelfs uitgeroepen tot Unesco werelderfgoed. Het stadsgezicht beschermt de bijzondere identiteit van de grachtengordel. Daarnaast helpt het bij toekomstige ontwikkelingen binnen het gebied. Om goed te kunnen omgaan met de historische stad moeten de bestaande kwaliteiten en zwakke punten helder zijn: wat moet worden behouden en beschermd en wat moet worden verbeterd en versterkt. Hiervoor wordt een zogenaamde Waarderingskaart beschermd stadsgezicht gebruikt. Amsterdam toetst alle ontwikkelingen en bouwplannen aan deze Waarderingskaart.

Afgelopen maart besloot het college van B en W om Plan van Gool in Noord aan te wijzen als beschermd stadsgezicht. Over dit (voorlopige) besluit konden Amsterdammers de afgelopen maanden hun mening geven. Betrokken bewoners hadden hun complex, dat officieel Het Breed heet, voorgedragen. Het complex van 10 flats is ontworpen door architect Frans van Gool, die ook de Lijnbaan in Rotterdam ontwierp. Vandaar de naam: Plan van Gool. Veel mensen kennen het complex vanwege de opvallende ‘vliegtuigbruggen’, die als loopbruggen tussen de verschillende flats dienen. Kenmerkend aan het plan zijn de gescheiden verkeersstromen, de ruime woningen en de gebolde balkons en gedeeltelijk glazen gevels.

Na de Eerste Wereldoorlog was er een groot tekort aan goedkope woningen. Daarom werd in de Watergraafsmeer een tuindorp gebouwd van 1.000 bakstenen woningen en 900 woningen van beton. Het bouwen met beton was een experiment, omdat het goedkoop was en omdat er dan minder bouwvakkers nodig waren. Hierdoor konden in korte tijd veel nieuwe woningen worden gebouwd. In de volksmond heette de wijk al snel Betondorp. Betondorp kent een markante bewonersgeschiedenis, van de vele joodse arbeiders die vlak na de bouw rond 1925 naar de wijk verhuisden, tot latere bewoners als Johan Cruijff en Gerard en Karel van het Reve.

In Oud-Zuid en West is het voorstel om de Overtoom- en Vondelbuurt ten noorden van het Vondelpark, de Concertgebouw- en Museumpleinbuurt en De Pijp met de Amsteloevers (deels in Oost) aan te wijzen als beschermd stadsgezicht. Deze delen van Oud-Zuid zijn kenmerkend voor de Nederlandse stedenbouw tussen 1860 en 1910. Er staan huizen die gebouwd werden voor zowel de ‘gegoede burgerij’ als voor middenstanders en arbeiders. De bebouwing in Oud-Zuid is van hoge kwaliteit en relatief goed bewaard gebleven. Plan Zuid van H.P. Berlage is sinds 4 oktober 2017 rijksbeschermd stadsgezicht. Plan Zuid is een voorbeeld van de aanpak van de volkshuisvesting in de grote steden vanaf het begin van de 20e eeuw.

Hebt u een vraag en kunt u het antwoord niet vinden op deze website? Neem dan contact met ons op.

Benieuwd wat er allemaal te doen is in de stad? Op Iamsterdam.com vindt u de beste tips op het gebied van cultuur, uitgaan en evenementen.